Czy masz możliwość każdego dnia wykonywać zadania, które potrafisz najlepiej i w których możesz wykorzystać swoje najsilniejsze strony? Jeśli jesteś szefem, to czy dajesz taką okazję swoim pracownikom? Podobne pytanie pojawia się w pulsometrze iniJOB do badania doświadczenia pracowników i pojawia się nieprzypadkowo.

Badania naukowe potwierdzają, że korzystanie z silnych stron w miejscu pracy to nie tylko szczęście i energia dla pracownika, ale także wzrost produktywności i lepsze wyniki firmy, w której jest on zatrudniony. Z drugiej strony, często pracodawcy obawiają się utraty pracownika, który uświadomi sobie, że w innym miejscu mógłby lepiej rozwijać siebie. Czy jest w tym racja?

Zaleta charakteru – definicja

W psychologii pozytywnej mówimy o silnych cechach charakteru czyli o takich zaletach, które odzwierciedlają nasze myśli, uczucia i zachowania. To cechy, które pozwalają nam dobrze sobie radzić w życiu, a jednocześnie w pozytywny sposób oddziaływać na otaczający nas świat. Każdy człowiek ma pewne cechy lepiej rozwinięte niż inne i te najlepiej rozwinięte i potwierdzone cechy charakteru, określa się mianem zalet sygnaturowych (signature-strengths). Są to cechy, które sprawiają, że kwitniemy i odczuwamy szczęście. Badacze określają je jako cnoty (virtues). Według Wikipedii cnoty to trwałe dyspozycje człowieka, które porządkują uczucia, kierują postępowaniem zgodnie z rozumem i wiarą. Cnoty „zapewniają łatwość, pewność i radość w prowadzeniu życia moralnie dobrego.” (KKK 1804).

Co wyróżnia zaletę charakteru od innych predyspozycji człowieka?

• Przyczynia się do poczucia spełnienia i dobrego życia
• Jest wartością moralnie dobrą
• Korzystanie z niej nie przynosi szkody innym
• Stanowi wartość uniwersalną, cenioną przez społeczeństwo (filozofia, religia, polityka, kultura)
• Są ludzie, którzy mają tę cechę w dużym stopniu i tacy, którzy jej nie mają
• Jest mierzalna i odrębna od innych mocnych stron i talentów.

Amerykańscy psychologowie Peterson i Seligman dokonali przeglądu cnót na przestrzeni wieków, w dziełach Arystotelesa, Platona, Św. Tomasza z Akwinu, Św. Augustyna, w Starym Testamencie, Talmudzie, Koranie, naukach Buddy i innych i wyodrębnili 6 głównych cnót obecnych prawie w każdej filozoficznej i religijnej tradycji.

Należą do nich:

1. Mądrość i wiedza (Wisdom/Knowledge),
2. Odwaga (Courage),
3. Miłość i humanitaryzm (Humanity),
4. Sprawiedliwość (Justice),
5. Umiarkowanie (Temperance),
6. Transcendencja (Transcendence).

Te cnoty i składające się nań 24 zalety charakteru znalazły się w inwentarzu silnych stron VIA (Values In Action) będącym pozytywnym odwróceniem klasyfikacji zaburzeń zdrowia psychicznego, stworzonej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Inwentarz VIA jest dostępny na stronie internetowej: https://www.viacharacter.org/www/Character-Strengths-Survey, także w polskiej wersji językowej. Jest także dostępna polska adaptacja kolejnej wersji tego narzędzia (IPIP-VIA www.ipip.ori.org).

Jak pracować nad zaletami charakteru?

Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie posiadania jakiejś zalety charakteru, a potem docenienie jej u siebie, ale to nie wszystko. Zaleta sygnaturowa to cecha, którą uznajemy w sobie za szczególnie ważną, coś, co potwierdza wręcz naszą tożsamość, to kim jesteśmy i kim chcemy być jako ludzie. Według modelu PERMA Martina Seligmana, zalety sygnaturowe mogą dać nam następujące korzyści:

• łączą się z pozytywnymi odczuciami (P),
• poczuciem zaangażowania (E),
• mają wpływ na nasze relacje (R),
• prowadzą do większego poczucia sensu (M)
• oraz mają wpływ na nasze dokonania (A).

Potrzebujemy więc nie tylko odkryć te cechy, ale na co dzień rozwijać je i nieustannie poszukiwać nowych sposobów korzystania z nich. Jak pokazują badania (Seligman et al., 2005) taka praktyka może wydatnie wpłynąć na zmniejszenie liczby symptomów depresyjnych oraz wzmocnić odporność na stres.

Zalety charakteru w miejscu pracy

W badaniu przeprowadzonym przez badaczki izraelskie prof. Lavy oraz Littman-Ovadia (2017), które objęło 1095 pracowników z różnych krajów, widać wyraźnie wpływ korzystania z silnych stron charakteru na pracę, przede wszystkim na osiągane wyniki, ale także na bardziej etyczne zachowania, np. skłonność do pomagania innym, oraz wzrost satysfakcji z pracy. Czynnikiem, który pośredniczy w tym procesie, są pozytywne emocje, które odczuwamy, gdy mamy możliwość korzystania z czegoś, w czym jesteśmy dobrzy. To może być odczucie radości, ekscytacji czy zainteresowanie jakimś tematem.

Inne badanie (Litman-Ovadia et al., 2016) pokazuje, że korzystanie z osobistych cnót wpływa na zmniejszenie liczby zachowań destrukcyjnych w miejscu pracy (brak kultury osobistej w relacjach z klientami i współpracownikami, sabotowanie pracy, spóźnienia, itp.).

Korzystanie z najważniejszych zalet charakteru wpływa także dodatnio na nasze zaangażowanie w pracę. Odczuwamy wtedy więcej energii, częściej nas takie aktywności absorbują, czasem możemy wręcz tracić poczucie czasu podczas ich realizowania.

Możliwość korzystania z zalet charakteru w realizowanych zadaniach zawodowych to także istotny czynnik wpływający na to, czy praca służy nam tylko do utrzymania się, czy traktujemy ją jako powołanie. Tutaj ważne okazuje się, jak dużo zalet charakteru możemy rozwijać w pracy. W badaniu Harzer i Ruch (2012) większe zadowolenie i poczucia realizowania w pracy swojego powołania miały osoby które mogły korzystać z 4 do 7 swoich zalet w porównaniu do drugiej grupy, w której tych cech w środowisku pracy było rozwijanych mniej.

Które zalety mają szczególnie dobry wpływ na zachowania i postawy w pracy?

Badania (Litman-Ovadia et al., 2016) pokazują grupę cech charakteru, który wyraźniej niż inne wpływają na nasze poczucie spełnienia w pracy i ogólne zadowolenie w życiu. Do nich możemy zaliczyć nadzieję, miłość, wdzięczność, ciekawość oraz odwagę. Są to cechy w prostej linii decydujące o odczuwaniu przez nas szczęścia (happiness strengths).

Na uzyskiwane wyniki w pracy wyraźnie wpływa cecha wytrwałości. Osoby, które jako swoją zaletę wskazują wytrwałość i z niej korzystają na co dzień, są jednocześnie bardziej produktywne od reszty.

Z kolei zapał, nadzieja, ciekawość oraz inteligencja społeczna, a w innych badaniach jeszcze wdzięczność oraz duchowość mają największy wpływ na satysfakcję z pracy.

Osoby, których najsilniejszymi cechami jest samokontrola, zapał, nadzieja, miłość (zdolność do kochania), uczciwość oraz wdzięczność częściej niż inni traktują pracę jako powołanie aniżeli tylko jako źródło utrzymania.

Tyle wybrane wyniki badań. Z pewnością przed badaczami jeszcze wiele znaków zapytania, ale widać wyraźnie, że dbanie o charakter w miejscu pracy może wydatnie pomóc obu stronom, i pracodawcom i pracownikom.

A co jest Twoją zaletą charakteru? Wybierz z listy albo wykonaj test na platformie https://www.viacharacter.org. Jak możesz te zalety rozwijać w miejscu pracy i poza nim?

Zalety sygnaturowe (VIA- Values in Action):

Mądrość i wiedza
1. Kreatywność - myślenie o nowych i kreatywnych sposobach robienia pewnych rzeczy; obejmuje osiągnięcia artystyczne, jednak nie ogranicza się tylko do nich.
2. Ciekawość - zainteresowanie bieżącymi doświadczeniami; uznawanie przedmiotów i tematów za fascynujące; eksplorowanie i odkrywanie.
3. Ocenianie i krytyczne myślenie - zastanawianie się nad rzeczami i analizowanie ich ze wszystkich stron; unikanie pochopnych wniosków, umiejętność zmiany zdania pod wpływem dowodów; uczciwa ocena wszystkich dowodów.
4. Zamiłowanie do uczenia się - doskonalenie nowych umiejętności oraz systematyczne poszerzanie wiedzy, samodzielne lub formalnie w instytucjach edukacyjnych; cecha związana z ciekawością, ale wykraczająca poza nią.
5. Perspektywa - zdolność oferowania mądrej rady innym; sensowne postrzeganie siebie i innych ludzi.

Odwaga
6. Dzielność - niewycofywanie się pod wpływem gróźb, wyzwań, trudności lub bólu; opowiadanie się za tym, co dobre, nawet jeśli wywołuje to sprzeciw; działania zgodne z własnymi przekonaniami, nawet jeśli są niepopularne; obejmuje dzielność fizyczną, ale nie ogranicza się do niej.
7. Wytrwałość - kończenie tego, co się zaczęło; trwanie przy obranym kursie działań, mimo przeszkód; załatwianie rzeczy tak, aby „mieć je z głowy”; znajdowanie przyjemności w doprowadzaniu zadań do końca.
8. Autentyczność - Mówienie prawdy, a szerzej – prezentowane siebie w autentyczny sposób, bycie bezpretensjonalnym, przyjmowanie odpowiedzialności za swoje uczucia i działania.
9. Zapał - podchodzenie do życia z ekscytacją i energią, nierobienie rzeczy połowicznie lub bez pełnego zaangażowania; traktowanie życia jako przygody; poczucie ożywienia i pobudzenia.

Miłość i humanitaryzm
10. Zdolność do kochania i bycia kochanym - cenienie bliskich relacji z innymi, w szczególności tych, w których dzielenie się i troska są odwzajemniane; bycie blisko ludzi.
11. Życzliwość i wspaniałomyślność - świadczenie przysług i dobrych uczynków innym; pomaganie im; troszczenie się o nich.
12. Inteligencja społeczna - Bycie świadomym motywów i uczuć własnych oraz innych ludzi; wiedza jak zachować się w różnych sytuacjach społecznych; wiedza o tym, co kieruje zachowaniem innych.

Sprawiedliwość
13. Praca zespołowa - dobra praca jako członka grupy lub zespołu; bycie lojalnym wobec grupy; wykonywanie przydzielonych zadań.
14. Uczciwość - traktowanie wszystkich ludzi tak samo, zgodnie z normą uczciwości i sprawiedliwości, niepozwalanie, aby uczucia osobiste wpływały zniekształcająco na decyzje podejmowane wobec innych; dawanie każdemu uczciwej szansy.
15. Przywództwo - zachęcanie grupy, której jest się członkiem, aby wykonywała swoje zadania i jednocześnie utrzymywała dobre relacje wewnątrz grupy, organizowanie działań grupowych i pilnowanie, aby zostały wykonane.

Umiarkowanie
16. Przebaczenie/miłosierdzie - wybaczenie tym, którzy postąpili źle; dawanie ludziom drugiej szansy; brak mściwości.
17. Skromność/pokora - pozwalanie, aby własne osiągnięcia mówiły same za siebie; nieposzukiwanie poklasku; nieuznawanie siebie za bardziej wyjątkowego, niż się jest.
18. Roztropność/rozwaga - bycie ostrożnym w swoich wyborach; niepodejmowanie nadmiernego ryzyka; niemówienie i nierobienie rzeczy, których można żałować.
19. Samokontrola/samoregulacja - regulowanie tego, co się czuje i robi; zdyscyplinowanie; kontrolowanie swoich emocji i apetytu.

Transcendencja
20. Docenianie piękna i doskonałości - zauważanie i docenianie piękna, doskonałości i/lub wprawy w różnych obszarach życia, od natury, przez sztukę, matematykę i nauki ścisłe, po codzienne doświadczenia.
21. Wdzięczność - bycie świadomym dobrych rzeczy, które się przydarzają i bycie wdzięcznym za nie; poświęcanie czasu na wyrażanie podziękowań.
22. Nadzieja - oczekiwanie nadejścia w przyszłości tego, co najlepsze i praca nad tym, aby to osiągnąć; wiara, że dobra przyszłość jest czymś, co można osiągnąć.
23. Poczucie humoru/pogoda ducha - zamiłowanie do śmiechu i przekomarzania; uśmiechanie się do innych ludzi, dostrzeganie jasnej strony; robienie (niekoniecznie opowiadanie) żartów.
24. Religijność/duchowość - spójne przekonanie dotyczące wyższego celu i znaczenia wszechświata; wiedza na temat swojego miejsca w szerszym planie; przekonania na temat sensu życia, które kształtują zachowanie i dają poczucie komfortu.

Wykorzystane źródła:

Harzer & Ruch (2012). When the job is a calling: The role of applying one’s signature strengths at work. The Journal of Positive Psychology, 7,362-371.

Lavy & Littman-Ovadia (2017). My better self: Using strengths at work and work productivity, organizational citizenship behavior, and satisfaction. Journal of Career Development, 44(2) 95-109

Littman-Ovadia, H., Lavy, S., & Boiman-Meshita, M. (2016). When theory and research collide: Examining correlates of signature-strengths use at work. Journal of Happiness Studies. Advance online publication. doi:10.1007/s10902-016-9739-8

Seligman et al. (2005). Positive Psychology Progress: Empirical Validation of Interventions. American Psychologist, 60(5):410-421

Najderska, M. i Cieciuch, J. (2013). Polska adaptacja kwestionariusza do pomiaru mocnych stron charakteru International Personality Item Pool–Values in Action (IPIP-VIA). Wyniki wstępne. Studia Psychologica UKSW, 13(1): 65–83

Zawadzka A. Czarkowska L. (2015) Wartości w działaniu jako droga do eudajmonistycznego dobrostanu w procesie coachingowym – model PERMA. Coaching Review 1/2015 (7) s. 42–58,

Katechizm Kościoła Katolickiego nr 1804

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cnota

https://en.wikipedia.org/wiki/Values_in_Action_Inventory_of_Strengths

VIA–Classification of character strengths za: http://www.viacharacter.org/www/Character-Strengths/VIA-Classification